O’zbekiston: yangi, yanada ochiq iqtisodiyot sari

Jahon banki mamlakatning iqtisodiy ahvoli (2018 yil – 2019 yilning birinchi choragi), shuningdek, o’rta muddatli rivojlanish istiqbollarini tavsiflovchi yangi «O’zbekistonning iqtisodiy yangilashi» kitobini nashr etdi.

O’zbekiston ulkan bozor-iqtisodiy islohotlarni amalga oshirmoqda. 2017 yil sentyabr oyidan boshlab hukumat valyuta kursini birlashtirdi, valyuta bozorini liberallashtirdi, narxlar va savdoni erkinlashtirishni boshladi va 2019 yil yanvar oyidan boshlab ikkala kompaniya va jismoniy shaxslar uchun soliq stavkalari sezilarli darajada pasaytirildi.

Mamlakat turizm va biznesni rivojlantirish uchun kirish vizalariga bo’lgan ehtiyojni bekor qildi va Jahon savdo tashkilotiga (JST) a’zo bo’lish majburiyatini tasdiqladi.

Hukumat ijtimoiy himoya tarmog’ini kengaytirdi va statistik ma’lumotlarning mavjudligini sezilarli darajada yaxshiladi.

Iqtisodiy prognoz

Investitsiyalarning o’sishi va iste’molning o’sishi real YaIMning 2017 yildagi 4,5 foizdan 2018 yilda 5,1 foizgacha va 2019 yilning birinchi choragida yiliga 5,3 foiz o’sishiga yordam berdi.

2021 yilda ishlab chiqarishni rivojlantirish va iqtisodiyotni liberallashtirishdagi to’siqlarni bartaraf etishga qaratilgan bozor islohotlarini qo’llab-quvvatlash bilan YaIM o’sishi 6 foizgacha o’sishi taxmin qilinmoqda.

12 oylik inflyatsiya 2018 yil boshida 20 foizga yetdi va keyin dekabrga kelib 14,3 foizga tushdi, bu esa 2018 yilga kelib o’rtacha 17,5 foizni tashkil etadi. Iste’mol narxlari inflyatsiyasi 2019 yil apreliga nisbatan yiliga 13,7 foizga tushdi.

Inflyatsion bosim 2019–2020 yillarda quyidagi sabablarga ko’ra saqlanib qolishi mumkin:

-davlat tomonidan, jumladan, energiya va suv narxlarini erkinlashtirishni davom ettirish;

-davlat banklari orqali investitsiyalar o’sishini qo’llab-quvvatlash uchun kreditlarni ko’paytirish;

-aholi ish haqining o’sishi.

Inflyatsiyani pasaytirish uchun 2021 yilga qadar pul-kredit siyosatini qat’iylashtirish talab etiladi.

2018 yilda ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish uchun mashina va uskunalar importi va iste’mol talablarini qondirish uchun iste’mol tovarlari importi joriy hisob-kitob defitsitini oshirdi. O’rta muddatli istiqbolda defitsit kamayishi mumkin, ammo katta bo’lib qolaveradi.

Tashqi kamomadga donorlarning ko’magi va to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarning izchil o’sishi hisobiga moliyalashtirilishi taxmin qilinmoqda.

O’z navbatida, tashqi tamponlar o’rta muddatli istiqbolda qulay bo’lib qolaveradi, valyuta zaxiralari esa importni qoplash muddati 13 oydan oshadi.

Yalpi tashqi qarz 2020 yilga kelib yalpi ichki mahsulotning 39 foizigacha bir oz pasayishi kutilmoqda.

Davlat byudjeti, kredit siyosatidan tashqari, o’rta muddatli istiqbolda aksiz stavkalari, daromad solig’i va ish haqi solig’i, shuningdek, davlat xarajatlarining ko’payishi natijasida profitsitdan YaIMga nisbatan 1 foiz miqdoridagi kamomadga o’zgarishi kutilmoqda. investitsiyalar, nafaqa va kam ta’minlanganlar uchun nafaqa xarajatlari.

Hukumat qarzi 2020 yilda yalpi ichki mahsulotning 25 foizigacha ko’payishi mumkin. Pul o’tkazmalari oqimining barqaror o’sishi va iqtisodiy o’sishning barqarorligi qashshoqlikni kamaytirilishiga yordam beradi. Ish o’rinlarini yaratishga alohida e’tibor berilmoqda.

Hukumat tomonidan 2017 yildan beri joriy qilingan iqtisodiy erkinlashtirish choralari biznes uchun majburiy bo’lgan cheklovlarni, masalan, chet el valyutasi yo’qligi, yuqori import bojlari va yuqori soliq stavkalarini olib tashlashga yordam beradi.

Shu bilan birga, hukumat xususiy sektorni rivojlantirishda qolgan to’siqlarni olib tashlagan holda, davlatning iqtisodiyotdagi rolini qayta tuzishga da’vat etiladi.

Ushbu cheklovlarni bartaraf etish choralariga quyidagilar kiradi: 1) kredit olish imkoniyatlarini kengaytirish va investitsion muhitni yaxshilash; 2) soliq ma’muriyatchiligi islohotlarini to’liq amalga oshirish; 3) davlat byudjeti operatsiyalarining shaffofligini ta’minlash, ayniqsa davlat korxonalariga (DM) samarasiz yashirin subsidiyalar bo’yicha; 4) sanoat, xizmat ko’rsatish va qishloq xo’jaligidagi yerlardan foydalanish va mulk huquqlarini isloh qilish; 5) monopol davlat korxonalarini tarkibiy qayta qurish va korporativ boshqaruv va moliyaviy hisobotga qo’yiladigan talablarni kuchaytirish; 6) eksportga yo’naltirilganlikni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash (shu jumladan ISO sifat sertifikati, eksport xatarlarini kamaytirish, diversifikatsiya va JSTga kirish).

Kelgusida infratuzilmani, xususan, energetika va transport sohalarida modernizatsiya qilish, sifatli oliy ta’limdan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilash iqtisodiy salohiyatni mustahkamlashga yordam beradi.